Κεφάλαιο 4 Ο ρόλος και η επίδραση των έμφυλων στερεότυπων
Unsplash
Έμφυλα στερεότυπα
“Ένα έμφυλο στερεότυπο είναι μία γενικευμένη άποψη ή προκατάληψη, αναφορικά με γνωρίσματα ή χαρακτηριστικά ή και τους ρόλους που κατέχονται ή πρέπει να κατέχονται ή ακόμη διαδραματίζονται από γυναίκες και άνδρες” (OHCHR | Κατασκευή έμφυλων στερεότυπων). Αυτά τα γνωρίσματα ή χαρακτηριστικά αποδίδονται σε άνδρες και γυναίκες, μόνο λόγω του γεγονότος ότι ανήκουν σε μία συγκεκριμένη έμφυλη ομάδα. Τα στερεότυπα φύλου μπορεί να είναι επιβλαβή για τους άνδρες και τις γυναίκες και μπορεί να οδηγήσουν στο να έχουν περιορισμένες επιλογές στη ζωή και συγκεκριμένα στο να αναπτύξουν προσωπικές ικανότητες ή στις επαγγελματικές τους επιλογές.
Η κατασκευή των έμφυλων στερεότυπων συνδυάζεται συχνά με άλλους τύπους στερεότυπων, όπως οι διακρίσεις σε βάρος ανθρώπων με αναπηρία ή ανθρώπων με μεταναστευτικό ή διαφορετικό φυλετικό υπόβαθρο, όπως επίσης και στερεότυπα για ανθρώπους από χαμηλότερα κοινωνικοοικονομικά στρώματα. Αυτός ο συνδυασμός φέρνει σε περισσότερο μειονεκτική θέση τους ανθρώπους, στους οποίους απευθύνονται τα στερεότυπα από διαφορετικά περιβάλλοντα και μπορεί να οδηγήσει σε εγκληματικές παραβάσεις των ανθρώπινων δικαιωμάτων και ελευθεριών.
Ερωτήσεις Αναστοχασμού:
- Από την εμπειρία σας στη δουλειά, μπορείτε να σκεφτείτε συνηθισμένα παραδείγματα έμφυλων στερεότυπων;
- Πότε πιστεύεται ότι αρχίζουν να σχηματίζονται τα έμφυλα στερεότυπα στο μυαλό μας; Μπορείτε να σκεφτείτε παραδείγματα στα οποία τα παιδιά να έρχονται αντιμέτωπα με τα έμφυλα στερεότυπα; Αυτά μπορούν να είναι παραδείγματα φράσεων που έχουν χρησιμοποιήσει τα παιδιά ή πράξεων που έγιναν στην τάξη ή/και στο σπίτι.
Unsplash
Η επίδραση των έμφυλων στερεότυπων
Οι αρνητικές επιπτώσεις των έμφυλων στερεότυπων πλήττουν κυρίως τις γυναίκες, που έχουν δει πολλά από τα βασικά δικαιώματά τους να παραβιάζονται στην πορεία του χρόνου. Ορισμένα παραδείγματα έμφυλων στερεότυπων, τα οποία αντιμετωπίζουν συχνά οι ενήλικες γυναίκες, περιλαμβάνουν (Παραδείγματα έμφυλων στερεότυπων, OHCHR | Κατασκευή έμφυλων στερεότυπων, Ταυτότητα φύλου και έμφυλοι ρόλοι | Θηλυπρεπή χαρακτηριστικά και στερεότυπα):
- Το να είναι θύματα ενδοοικογενειακής βίας και να εξαναγκάζονται να μένουν σε σχέσεις, όπου το δικαίωμά τους στην υγιή σωματική και ψυχική κατάσταση παραβιάζεται.
- Το να θεωρούνται “αυταρχικές”, όταν είναι δυναμικές στην εργασία τους.
- Το να ζουν με την ιδέα ότι “κάτι δεν πάει καλά με αυτές” αν επιλέξουν να μην κάνουν παιδιά. Αυτό, διότι οι γυναίκες θεωρούνται εκ φύσεως ικανές για φροντίδα, με συνέπεια να δημιουργείται η ιδέα ότι θέλουν όλες ανεξαιρέτως να κάνουν παιδιά.
- Το έμφυλο μισθολογικό χάσμα σε πολλές χώρες, όπου οι γυναίκες πληρώνονται λιγότερο από τους άντρες για την ίδια δουλειά.
- Για τις γυναίκες που έχουν παιδιά, αναμένεται ότι θα αφήσουν τις δουλείες τους για να τα φροντίσουν, ενώ δεν υπάρχει η ίδια απαίτηση για τους άντρες συζύγους τους. Ή τους δημιουργείται η αντίληψη ότι πρέπει να είναι ικανές να τα “κάνουν όλα”, προκαλώντας έτσι προβλήματα στην ισορροπία δουλειάς-ζωής.
Επιπλέον, ορισμένα παραδείγματα στερεότυπων για τους άντρες περιλαμβάνουν:
- Οι άντρες πρέπει να είναι επιθετικοί και προστατευτικοί, που σημαίνει ότι (1) το να είναι βίαιοι είναι στη φύση τους και (2) οι πιο ευαίσθητοι άνδρες θεωρούνται ότι δεν είναι πολύ αρρενωποί.
- Οι άντρες πρέπει να είναι αυτοί που εργάζονται όταν έχουν οικογένεια, εκπληρώνοντας τον παραδοσιακό ρόλο του “κουβαλητή” και δεν είναι αρκετά αρρενωποί αν επιλέξουν να εμπλακούν περισσότερο στη φροντίδα των παιδιών τους.
- Οι άντρες μπορεί να χλευαστούν αν εμπλακούν στις δουλειές του σπιτιού, μιας και αυτές πιστεύεται ότι είναι “καλύτερο να γίνονται από τις γυναίκες”.
Φυσικά, όπως προαναφέρθηκε νωρίτερα σε αυτή την ενότητα, η ύπαρξη των έμφυλων στερεότυπων αποτελεί κοινωνικό ζήτημα κι έχει τις ρίζες του στο πως βιώνουμε τον κόσμο από την αρχή του. Επομένως, ορισμένα παραδείγματα σχετικά με το πως εκδηλώνονται τα έμφυλα στερεότυπα στα πρώτα χρόνια της ζωής είναι σημαντικά να τα γνωρίζουμε:
- Παιχνίδια: τα κορίτσια θα πρέπει να παίζουν με κούκλες και τα αγόρια με φορτηγά
- Ρούχα: μόνο τα κορίτσια μπορούν να φοράνε φορέματα
- Χρώματα: το ροζ είναι για τα κορίτσια και το μπλε για τα αγόρια
- Ικανότητες: τα κορίτσια είναι “εκ φύσεως” καλύτερα στην ανάγνωση και τα αγόρια στα Μαθηματικά.
- Η στάση “τα αγόρια θα είναι αγόρια” ενισχύει την πεποίθηση ότι τα αγόρια μπορούν και θα έπρεπε να δείχνουν επιθετικότητα και βίαια χαρακτηριστικά, που τους συγχωρούνται ως μέρος της “φύσης τους”.
Τα έμφυλα στερεότυπα επομένως, μπορούν να επηρεάσουν τις αντιλήψεις των αγοριών και των κοριτσιών σχετικά με το ποια κατεύθυνση θα έπρεπε να ακολουθήσουν, επηρεάζοντας κατά συνέπεια τις μετέπειτα επιλογές στη ζωή τους, από την καριέρα τους μέχρι τις βίαιες συμπεριφορές τους (Γιατί έχει σημασία – Lifting Limits).
(Προσοχή: το βίντεο χρησιμοποιεί καθομιλουμένη γλώσσα για τα γυναικεία και αντρικά γεννητικά όργανα και μέρη του σώματος)