Θέμα 1 Ασυνείδητες προκαταλήψεις των εκπαιδευτικών: ένας βασικός παράγοντας
Σύμφωνα με τις Kelisa Wing και Megan Gross (Πώς να αναγνωρίσετε, να αποφύγετε και να σταματήσετε την απειλή των στερεοτύπων στην τάξη σας αυτή τη σχολική χρονιά- How to Recognize, Avoid, and Stop Stereotype Threat in Your Class this School Year, 2018). “ΟΛΟΙ έχουμε προκαταλήψεις, αν είμαστε πραγματικά ειλικρινείς με τον εαυτό μας. Ο καλύτερος τρόπος για να εντοπίσουμε τις προκαταλήψεις μας είναι να κοιτάξουμε τον εαυτό μας προς τα μέσα και να είμαστε ειλικρινείς σχετικά με αυτά που ανακαλύπτουμε. Μέσα από αυτή τη διαδικασία, μπορούμε να εντοπίσουμε ποιες είναι οι προκαταλήψεις και να διασφαλίσουμε ότι δεν έχουν θέση στις τάξεις μας”.
Το ερευνητικά τεκμηριωμένο πρόγραμμα Βελτίωση της ισορροπίας των φύλων και των προγραμμάτων ισότητας
(Improving Gender Balance and Equalities Programmes) (Σκωτία, Απρίλιος 2019), παρουσιάζει πολύ σημαντικά σημεία-κλειδιά από τη βιβλιογραφική ανασκόπηση που πραγματοποιήθηκε:
- Τα έμφυλα στερεότυπα και οι ασυνείδητες προκαταλήψεις έχουν αντίκτυπο στα κέντρα πρώιμης μάθησης και παιδικής φροντίδας (ΚΕΠ), στις τάξεις της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης μέσω πολλαπλών μηχανισμών. Τα σχολεία αποτελούν ένα από τα κοινωνικά πλαίσια στα οποία ορίζεται και κατασκευάζεται η κατάλληλη για το φύλο συμπεριφορά.
- Οι επαγγελματίες μπορεί να έχουν διαφορετικές προσδοκίες για τα αγόρια και τα κορίτσια. Οι προσδοκίες αυτές μπορεί να θέτουν σε μειονεκτική θέση είτε τα αγόρια είτε τα κορίτσια.
Αυτά τα βασικά σημεία μας οδηγούν στο συμπέρασμα ότι, πριν προσπαθήσουν να δώσουν λύσεις για την αποδόμηση των έμφυλων στερεοτύπων, οι εκπαιδευτικοί πρέπει να προβληματιστούν σχετικά με τις δικές τους αντιλήψεις, υποθέσεις και έμφυλες προκαταλήψεις, προκειμένου να εξαλείψουν τις ασυνείδητες προκαταλήψεις από τη διδασκαλία τους.
Πράγματι, “υπάρχουν διάφορες κοινές νοοτροπίες που οι εκπαιδευτικοί δεν γνωρίζουν καν, οι οποίες έχουν τις ρίζες τους σε προκατειλημμένες πεποιθήσεις” (Thompson, 2004). Ο Thompson, λοιπόν, προτείνει να γίνει ένας έλεγχος απο τους εκπαιδευτικούς σε πνευματικό και ψυχολογικό επίπεδο, ο οποίος μας οδηγεί στις πιο κάτω ερωτήσεις που πρέπει να θέσουν οι εκπαιδευτικοί στον εαυτό τους:
- Πιστεύω πραγματικά ότι όλοι οι μαθητές, ανεξάρτητα από τη φυλή, την εθνικότητα, το φύλο ή το κοινωνικοοικονομικό υπόβαθρο, είναι ικανοί να πετύχουν ακαδημαϊκά;
- Έχω πεποιθήσεις για την οικογενειακή τους ζωή ή την κοινότητά τους που με εμποδίζουν να δω τις ακαδημαϊκές τους δυνατότητες;
- Αντιμετωπίζω τους μαθητές με τον τρόπο που θα ήθελα να αντιμετωπίζονται τα δικά μου παιδιά από τον δάσκαλό τους;
Είναι αρκετά απλές ερωτήσεις, αλλά αρκετά δύσκολες για να απαντηθούν, αν λάβουμε υπόψη ότι, σύμφωνα με τον Matt Pinket, του Kings College, “οι εκπαιδευτικοί δεν θέλουν να παραδεχτούν ότι είναι άνθρωποι. Μας ασκείται πίεση να θεωρούμε τους εαυτούς μας αγίους: το να παραδεχτούμε τις αδυναμίες μας σημαίνει ότι παραδεχόμαστε ότι είμαστε άνθρωποι” (Boys don’t try, 2019). Πιστεύει ότι για να αλλάξουν οι συμπεριφορές στα σχολεία, οι εκπαιδευτικοί πρέπει να αναγνωρίσουν ότι είναι επιρρεπείς στο να έχουν τις ίδιες προκαταλήψεις με τους άλλους ανθρώπους.
Άλλωστε, κανείς δεν θέλει να σκέφτεται ότι είναι προκατειλημμένος, ιδίως οι άνθρωποι που αφιερώνουν το χρόνο, τα χρήματα και την ενέργειά τους στη διδασκαλία της επόμενης γενιάς (The Graide Network, 2018).
Σύμφωνα με έρευνα που διεξήχθη από τη Ρηγίσα Μεγαλοκονόμου, από το Πανεπιστήμιο του Queenland, τον καθηγητή Victor Lavy, από το Πανεπιστήμιο του Warwick, και το Εβραϊκό Πανεπιστήμιο της Ιερουσαλήμ (Η προκατάληψη των εκπαιδευτικών λόγω φύλου είναι πραγματική και έχει μόνιμες επιπτώσεις στους βαθμούς και τις επιλογές σπουδών των μαθητών/τριών), οι προκαταλήψεις έχουν βαθιές ρίζες στις στάσεις και τις συμπεριφορές των εκπαιδευτικών. Μόνο ορισμένοι εκπαιδευτικοί ήταν ουδέτεροι ως προς το φύλο στη συμπεριφορά τους. Oρισμένοι καθηγητές προτιμούν τα αγόρια και άλλοι καθηγητές προτιμούν τα κορίτσια, και οι προτιμήσεις αυτές είναι διαφορετικές από μάθημα σε μάθημα. Αυτές οι στάσεις, οι οποίες μπορεί να είναι συνειδητές ή ασυνείδητες, έχουν αντίκτυπο στο δυναμικό του ατόμου που εκτίθεται σε αυτές.
Ακόμη και οι πιο αφοσιωμένοι δάσκαλοι έχουν στερεότυπα και πεποιθήσεις που έχουν αντίκτυπο στους μαθητές τους. Δυστυχώς, αυτές οι πεποιθήσεις μπορεί να είναι τόσο επιζήμιες όσο και αναπόφευκτες – όταν δεν εξετάζονται. (The Graide Network, 2018).
Επομένως, πρέπει πρώτα να δουλέψουν πάνω στις προκαταλήψεις τους, αν και είναι σαφές ότι δεν είναι εύκολο να τις αναγνωρίσουν, δεδομένου ότι είναι τόσο βαθιά ενσωματωμένες σε κάθε άνθρωπο.